Wie in een ziekenhuis wordt opgenomen verwacht kwaliteitsvolle voeding voorgeschoteld te krijgen. Patiënten zijn er immers om te herstellen en hun gezondheid te optimaliseren. Uit een recente kleinschalige studie en berichtgeving blijkt dat de voeding in Belgische ziekenhuizen vaak te wensen overlaat. De studie, vermeld in De Morgen, toonde aan dat een opname van twee weken met drie ziekenhuismaaltijden per dag kan leiden tot een verminderde eetlust en lusteloosheid. Evelien Mertens, onderzoeker aan onze opleiding Voedings- en Dieetkunde, fileert het kwaliteitsprobleem van ziekenhuismaaltijden en beargumenteert een alternatief van gevarieerde plantaardige ziekenhuismaaltijden.
Ziekenhuiskost is laagkwalitatief
Hoewel laboratoriumtests geen verschillen aantonen in cholesterolwaarden, verloren patiënten in de studie gemiddeld 1,5 kg van hun lichaamsgewicht, waarvan het grootste deel een verlies van spiermassa was. Soms ging dit verlies in spiermassa gepaard met een toename van lichaamsvet. Het ijzergehalte van patiënten daalde dramatisch. Zo erg zelfs dat, indien patiënten zes weken ziekenhuismaaltijden zouden blijven consumeren, dit tot bloedarmoede zou kunnen leiden. Rekening houdend met het feit dat dit slechts een studiepopulatie van gezonde deelnemers omvatte, is het mogelijk dat de resultaten bij zwaar zieke personen nog ongunstiger zijn. Verzwakte patiënten hebben een verhoogde behoefte aan onder andere eiwitten, vitamines en mineralen zoals ijzer, zink en selenium om te zorgen voor een goed herstel.
Verrijkte eiwitdranken als gemakkelijkheidsoplossing
Ondervoeding en verlies van spiermassa zijn medische problemen die heel vaak voorkomen bij mensen die gehospitaliseerd zijn. Volgens het artikel heeft ongeveer de helft van de 65-plussers een voedingsprobleem bij opname en bij driekwart van die patiënten verslechterde deze toestand nog verder na opname. Naar schatting 30 tot 40 procent van de patiënten in Belgische ziekenhuizen is ondervoed. Wij diëtisten moeten dan de voedingsgerelateerde problemen oplossen die het gevolg zijn van onvoldoende kwaliteitsvolle ziekenhuismaaltijden. Vaak wordt dan naar verrijkte eiwitdranken gegrepen, omdat de mogelijkheden in de ziekenhuiskeuken beperkt zijn en dit vaak de enige oplossing is. Patiënten vinden deze dranken echter niet altijd even lekker.
Gezonde en goedkopere alternatieven
Verder wordt er ook aangehaald in het artikel dat ziekenhuizen gemiddeld een budget van ongeveer 7,5 euro per dag per patiënt hebben voor het eten zelf. Het budget zou zeker geen excuus mogen zijn om maaltijden met een lagere voedingswaarde en -kwaliteit te voorzien, aangezien gezonde voedingsmiddelen zoals volkoren granen/graanproducten, aardappelen, seizoensgroenten en -fruit en peulvruchten heel erg gezond en een vaak allesbehalve duur alternatief zijn.
Gevarieerde plantaardige ziekenhuismaaltijden
De situatie in België is dus niet optimaal. Buitenlandse voorbeelden tonen aan dat het anders kan. Hayek Hospital in Libanon heeft er voor gekozen om uitsluitend plantaardige maaltijden te bereiden voor hun patiënten. Zij baseerden zich op het toenemend aantal wetenschappelijke studies omtrent de gunstige associatie tussen een volwaardig plantaardig voedingspatroon en diverse ziekten en aandoeningen. Ook in het Verenigd Koninkrijk worden positieve ervaringen gemeld over volwaardige plantaardige maaltijden.
Uit de getuigenissen van patiënten in Belgische ziekenhuizen blijkt dat patiënten die reeds plantaardig eten en gehospitaliseerd worden steeds dezelfde gerechten kregen met weinig essentiële voedingsstoffen. Het gebeurt zelfs regelmatig dat een patiënt ook niet-plantaardige gerechten voorgeschoteld krijgt.
Voordelen voor het darmmicrobioom
In talloze studies werd echter reeds aangetoond dat een volwaardig plantaardig voedingspatroon heel wat gezondheidsvoordelen kan hebben. Tevens kan dit voedingspatroon worden ingezet tegen chronische aandoeningen zoals hart- en vaatziekten, diabetes type 2, nierproblemen, overgewicht en obesitas, maar ook psychische aandoeningen zoals dementie en Alzheimer. Een plantaardig voedingspatroon heeft eveneens voordelen op het darmmicrobioom, wat ontzettend belangrijk is voor de gezondheid. In ziekenhuizen staat rood vlees nog regelmatig op het menu, terwijl heem-ijzer vanuit rood vlees niet zo onschuldig is dan eerder gedacht. In verschillende studies werd de associatie tussen de consumptie van rood vlees en een verhoogd risico op darmkanker aangetoond.
EhB onderzoek naar duurzame en plantaardige voeding in ziekenhuizen
Het is nog onvoldoende duidelijk of er grote verschillen zijn tussen ziekenhuizen onderling op het gebied van kwaliteit van de aangeboden maaltijden. Binnen het praktijkgericht onderzoek van onze opleiding Voedings- en Dieetkunde richten we ons binnen de onderzoekspijler ‘duurzaamheid’ onder andere op plantaardige voeding. Dit academiejaar 2021-2022 zal daarom een studie worden uitgevoerd die de voedingskwaliteit en het duurzaamheidaspect van Belgische ziekenhuismaaltijden zal nagaan.
Op de Dag Van De Wetenschap 2021 geven we alvast het startschot en belichten we het belang van peulvruchten zoals linzen, kikkererwten, spliterwten en allerlei soorten bonen, aangezien deze gezonde, goedkope en lokale eiwitbronnen zijn die nog te weinig bekend zijn. Kom dus ook gerust langs op onze stand, we gaan graag in gesprek.
Contact: dr. Evelien Mertens, onderzoeker Voedings- en Dieetkunde, evelien.mertens@ehb.be
